Kimi zaman da hiçbir sebep yokken ortaya çıkabilir. Özellikle tümör gibi kanserojen durumlarda lenf bezlerinin temizlenmesi daha sonra lenfödeme sebep olabilir. Örneğin meme kanseri tedavisinde beraberinde koltuk altı lenf bezleri alındığında kolda lenfödem meydana gelebilir.
Derecesine bağlı olarak ciddi tedavi ve takip gerektirir. Hiç geçmeyecek bir hastalık olarak nitelendirilerek hastaları umutsuzluğa sevk etse de, lenfödem hastalarında yapılabilecek çok şey vardır ve bunlar hastanın tedavisini sağlayacak ve yaşam kalitesini düzeltecektir.
Lenf Ödem Tanısı
Öncelikle “Renkli Doppler Ultrasonografi” ile damar haritası çıkartılır. Beraberinde mutlaka toplardamar problemi olup olmadığı tespit edilir. Cilt altı lenfödem kalınlığı Ulltrasonografi ile belirlenir. Hastanın tedavisinin takibinde, tedavinin etkinliğinin belirlenmesinde Doppler Ultrasonografi takibi gereklidir.
Lenf kanallarına yönelik “Lenfosintigrafi” yapılarak kanallar ve lenf bezleri hakkında detaylı bilgi elde edilir.
Hasta bir bütün olarak ele alınmalı, multi disipliner bir yaklaşımla tedavisi düzenlenmelidir. Bu disiplinler:
- Kalp ve damar cerrahisi uzmanı
- Radyoloji uzmanı
- Plastik Cerrahi uzmanı
- Fizyoterapi uzmanı
- Diyetisyen
- Psikiyatrist veya Psikologdan oluşan bir takım çalışması olmalıdır.
Lenfödem Tedavisi
1. Kilo Kontrolü!
Şişmanlık varsa mutlaka kilo verilmeli. Lenf ödem LİPÖDEM dediğimiz yağ birikimi ile karışabilir ya da beraber olabilir. Obezite lenf kanallarına bası yaparak tablonun daha da kötü olmasına sebep olabilir. Kilo vermek tedavinin olmazsa olmazıdır.
2. Ayak ve Cilt bakımı!
Ayakta enfeksiyon yaratacak tüm odaklar mutlaka ve mutlaka ortadan kaldırılmalı!
Tırnak mantarları, ayak cilt mantarları, topuk çatlakları çok iyi tamamen yok olana kadar tedavi edilmeli. Bu durumlar sürekli olarak yeni bir enfeksiyon açısından tehdit yaratır ve bacağa doğru yayılır. Kızarıklık, şişlik, ağrı gibi gürültülü bir tabloyla hastayı ciddi sıkıntıya sokar. Diğer yandan her enfeksiyon atağı lenf kanallarına zararı arttıracağı için lenf ödem tablosunun daha da kötüleşmesine sebep olur.
3. İlaç Tedavisi
- Ödem yani şişliğe etki edecek dokudaki dolaşımı düzenleyen ilaçlar uzun süreli kullanılmalıdır.
- İdrar söktürücülerin lenfödem tedavisinde yeri yoktur. İdrar söktürücü kullanımı başlangıçta etkili gibi görünse de geçicidir ve tablonun uzun dönemde kötüleşmesine sebep olur.
- Enfeksiyon varsa antibiyotikler gerekebilir.
- Cilt bakımına yönelik özel tedaviler planlanmalıdır.
4. Lenfödem Masajı
Lenfödem tedavisinde çok önemli bir yere sahiptir.
“Kompleks Boşaltıcı Lenfödem Masajı” "Manuel Lenf Drenajı, Masajı" sadece bu hastalığa özgü özel bir masaj tipidir.
Özellikle bu konuda eğitim almış ve sertifikalandırılmış fizyoterapistler tarafından uygulanmalıdır!
Seanslar halinde uygulanır. Ardından fizyoterapistinizin uygun göreceği bandaj, çoklu bandaj veya kompresyon çorabı ile desteklenir.
Hastanın durumuna göre klinik ya da ev ortamında uygulanabilir. Akut durumda tedavi yapıldıktan sonra bu masaj hasta veya yakını tarafından öğrenilebilir ve evde hastanın kendi kendine uygulaması sağlanabilir. Ancak bu konuda eğitimli birinin olması, onu uygulaması ve kişiye de onun öğretmesi son derece önemlidir.
5. Kompresyon / Bandaj ve Lenfödem Çorapları
Tedavinin olmazsa olmazıdır.
Akut durumlarda bacak volümünü (hacmini) azaltmak amacıyla çoklu bandaj sistemi uygulanabilir. Bacak volümünün en aza indirilebildiği andan itibaren de Özel Lenfödem Kompresyon Çorapları mutlaka ve ömür boyu kullanılmalıdır. Hasta çorapları hayatının bir parçası haline getirdiğinde en iyi sonucu alacaktır.
6. Kompresyon Cihazları
Eğer hastanın yapısı uygun ise kompresyon cihazlarından da faydalanılabilir. Bu cihazlar çorap tarzında giyilen bir aparat içinde bilekten yukarı doğru kademeli ve seviyeli olarak basınç uygulanması ve doku içi sıvının yukarı doğru yönlendirilmesi ile çalışan sistemlerdir. Oldukça konforludur. Hatta ev tipi cihazlar ile hastanın hayatını idame ettirmesinde büyük faydaları vardır. Ancak hasta iyi değerlendirilmeli, bu tedavi için uygun olup olmadığı belirlenmelidir. Çünkü bazen hastalar bu tedaviye iyi cevap vermezler ve ödemin başka bir bölgede birikimine sebep olarak tabloyu değiştirip daha kötü bir hale getirebilirler.
7. Ameliyat
FLEBOLENFÖDEM dediğimiz tabloda hastanın aynı zamanda venöz yetmezliği (Varisi) ve lenfödemi vardır.
Eğer hastanın beraberinde venöz yetmezliği / varisi var ise bu mutlaka tedavi edilmeli, gerekiyorsa ameliyat edilmelidir. (Varis Ameliyatları) Çünkü varis olması lenfödem tablosunu daha da ağırlaştıracak, lenfödeme yönelik tedavinin etkinliğini azaltacaktır Varis ameliyatı gerekli ise kasığı açmadan ve buradaki lenf dokusuna da zarar vermeden yapılabilecek teknikler (Damar içi Laser, Radyofrekans ya da Glue ile kapatma teknikleri) tercih edilmesi son derece önemlidir.
- Yağ kitlesinin azaltılması
Gerekiyorsa Lipödem tablosu beraber ise yağ kitlesini azaltmaya ve hastanın hareket kapasitesini arttırmaya yönelik operasyonlar Plastik Cerrahi ile planlanabilir. (Liposuction)
- Lenf kanallarına yönelik ameliyatlar
Uygun hastada Lenf kanallarının tıkalı olduğu bölgelerden toplardamarlara aktarılmasına yönelik yapılan oldukça ciddi ameliyatlardır.
(Lenfovenöz Anastomoz) Uygun hastada çok iyi sonuçlar verebilir. Hastanın çok detaylı değerlendirilmesi ve diğer tedavi yöntemleri ile desteklenmesi gerekir.
LİPÖDEM:
Lenfödemle karışan ancak başka bir tablodur. Özellikle gövdenin alt kısmında yağ birikimine bağlı ağrılı, hassasiyet gösteren, bacaklarda genişleme ile ciddi bir tablodur. Lenfödem ile beraber olabilir.
- Gövdenin alt kısmında lokalize bir şişmanlıktır. Bacağın üst kısmından başlar ve aşağı doğru ilerller. Başlangıçta daha az iken gittikçe lobüller haline gelebilir. Diz ve bilek çevresinde aşağı doğru sarkan kitleler yaratabilir. Yürümeyi zorlaştırabilir.
- Bacaklar ağrılı, basmakla oldukça hassastır. Hastanın ciddi ağrı şikayeti vardır.
- Beraberinde ayak şiş değildir. Oysa lenfödem ayaktan başlayıp yukarı doğru ilerler ve ayak genellikle şiştir.
- Manuel lenf drenaj masajına çok iyi cevap vermez.
- Kompresyona iyi cevap vermez.
- eğer birlikte lenfödem de varsa masaj ve kompresyon tedavileri tablonun düzelmesi için şarttır.
- Sadece zayıflamak yeterli değildir. Diyetlerle yapılan zayıflamada hastalar genellikle üst bedenden incelir.
- Egzersiz mutlaka gereklidir. Yürüyüş, yüzme, suda yürüyüş, havuz egzersizleri hastaların en kolay yapabildiği ve iyi sonuç aldığı egzersizlerdir.
- Liposuction gibi yağ alımına yönelik, kitle azaltıcı operasyonlar ve ardından masaj tedavileri en iyi sonucu verir.