LENFÖDEM
Lenfödem dokuda hücreler arası sıvının artması ve buna bağlı o bölgede şişlik, ödem olması halidir. Hücreler arasındaki bu sıvı “Lenfatik sistem” tarafından dengelenir. Lenfatik sistem de lenf kanalları ve lenf bezlerinden oluşur. Eğer lenf sistemi hücreler arası sıvıyı taşıyamazsa doku şişer ve Lenfödem oluşur.
Lenf ödem genelde bacaktaki ya da koldaki lenf kanallarındaki problemler nedeniyle ortaya çıkar. Çok nadiren gövdeyi de içine alabilir. Doğumsal bir hastalık olabildiği gibi, sonradan geçirilen travma, kaza, kemiklerle ilgili kırık, bağlarda zedelenme, geçirilmiş enfeksiyonlara ve cerrahi operasyonlara bağlı olarak da meydana gelebilir. Kimi zaman da hiçbir sebep yokken ortaya çıkabilir. Özellikle tümör gibi kanserojen durumlarda lenf bezlerinin temizlenmesi daha sonra lenfödeme sebep olabilir. Örneğin meme kanseri tedavisinde beraberinde koltuk altı lenf bezleri alındığında kolda lenfödem meydana gelebilir.
- Bacaklarda belirgin şişlik halidir. Doğumsal (Primer) olanlarda bacağın alt kısmından başlar ve yukarı doğru ilerler. Sekonder dediğimiz diğer sebeplere bağlı oluşanlarda da bacağın üst kısmından başlasa bile alt kısmını da içine alır. Sonuçta ayak tutulmuş olur.
- Başlangıçta istirahatle ve ayak elevasyonu ile geri dönebilirken, kalıcı olmaya başlar. (EVRE 1) bu aşamada cilt normal görünümünde ve yumuşaklığındadır.
- İlerledikçe dinlenmekle ve bacak elevasyonu ile şişlik geri dönmez. Ancak kompresyon ve masaj tedavilerine çok iyi yanıt verir. Cilt sorunları başlamıştır. Cilt sert, kuru, çatlaklar mevcuttur, travmayla çok kolay yaralanabilecek vaziyette, enfeksiyonlara karşı çok hassastır. (EVRE 2)
- Daha da ilerlemiş seviyelerde doku iyice sertleşmiş, cilt altı fibröz doku gelişmiş, tüm tedavi yöntemlerine cevap azalmıştır. (EVRE 3) Hastanın yaşam kalitesini çok düşürür. Bu aşamaya gelmeden hastaya teşhis konmalı ve tedavi başlanmalıdır. Yapılacak şeyler yine mevcuttur ancak hastanın da hekimin de işi çok daha zorlaşmıştır.
- Beraberinde ayak şiştir. Hasta ayakkabı giymekte zorlanır. Zamanla yürümesine de etki edebilir.
- “Stemmer işareti” pozitiftir. (Ayak ikinci parmağının üzerindeki deri, parmakla tutulup sıkıştırılıp yukarı kaldırılamaya çalışıldığında kaldırılamaz)
- Manuel lenf drenaj masajına çok iyi cevap verebilir. Ancak bu masajlar mutlaka bu konuda eğitim almış , sertifikalı özel fizyoterapistler tarafından uygulanmalıdır.
- Mutlaka kompresyon uygulamak gerekir. Bu çorap, bandaj ya da çoklu bandaj şeklinde olabilir. Hangisinin uygun olduğuna doktorunuz ve fizyoterapistiniz birlikte karar verir.
- Bacaklar çok ağrılı ve hassas değildir. Asıl şikâyet ağrı değil, şişliktir.
- Kilo kontrolü önemlidir. Şişmanlık ve karın tipi obezite lenf kanallarına baskı yaparak lenfödemin daha kötü hale gelmesine sebep olabilir. Egzersiz mutlaka gereklidir.
- Yürüyüş, yüzme, suda yürüyüş, havuz egzersizleri hastaların en kolay yapabildiği ve en iyi sonuç aldığı egzersizlerdir. Şiddetle tavsiye edilir.
- Tedavide hasta bir bütün olarak ele alınmalı, multi disipliner bir yaklaşımla tedavisi düzenlenmelidir.
Bu disiplinler: Kalp ve damar cerrahisi uzmanı
Radyoloji uzmanı
Plastik Cerrahi uzmanı
Fizyoterapi uzmanı
Diyetisyen
Psikiyatrist veya Psikologdan oluşan bir takım çalışması olmalıdır.
LİPÖDEM
Lenfödemle karışan ancak başka bir tablodur. Özellikle gövdenin alt kısmında yağ birikimine bağlı ağrılı, hassasiyet gösteren, bacaklarda genişleme ile ciddi bir tablodur. Lenfödem ile beraber olabilir.
- Gövdenin alt kısmında lokalize bir şişmanlıktır. Bacağın üst kısmından başlar ve aşağı doğru ilerler. Başlangıçta daha az iken gittikçe lobüller haline gelebilir. Diz ve bilek çevresinde aşağı doğru sarkan kitleler yaratabilir. Yürümeyi zorlaştırabilir.
- Bacaklar ağrılı, basmakla oldukça hassastır. Hastanın ciddi ağrı şikâyeti vardır.
- Zaman zaman cilt altı kanamalara bağlı morarmalar olabilir.
- Beraberinde ayak şiş değildir.
- “Stemmer işareti” negatiftir. (Ayak ikinci parmağının üzerindeki deri, parmakla tutulup sıkıştırılıp yukarı kaldırılamaya çalışıldığında kaldırılabilir)
- Manuel lenf drenaj masajına çok iyi cevap vermez.
- Kompresyona iyi cevap vermez.
- Eğer birlikte lenfödem de varsa masaj ve kompresyon tedavileri tablonun düzelmesi için şarttır.
- Sadece zayıflamak yeterli değildir. Diyetlerle yapılan zayıflamada hastalar genellikle üst bedenden incelir.
- Egzersiz mutlaka gereklidir. Yürüyüş, yüzme, suda yürüyüş, havuz egzersizleri hastaların en kolay yapabildiği ve iyi sonuç aldığı egzersizlerdir.
- Liposuction gibi yağ alımına yönelik, kitle azaltıcı operasyonlar ve ardından masaj tedavileri en iyi sonucu verir.